Brand Dygdartænasta
Liagan-burtur: Bardagin fyri filippinsku vatnini
Filipinska oyggjabólkurin er heimstaður hjá nøkrum av teimum ríkastu sjóvistskipanunum í heiminum.}, landsins frálandasjógvi, eru tó vorðin eitt vígvøll hjá ymiskum áhugabólkum, sum royna at gagnnýta sítt náttúrutilfeingi. Eitt slíkt øki er Liagan Island í Mindanao, sum er vorðið eitt av mest umstríddu sjógvinum í Filipsoyggjunum{2}
Liagan Island er ein lítil landgrunnur, sum liggur í Boholshavinum, norðan fyri Surigao-sundið, og eystan fyri Dinagat Islands. Oyggin er umringað av eini ríkari korallrivskipan, sum er heim til eitt fjølbroytt úrval av sjólívi{{1} Tað inniheldur eisini fleiri mangrovuskógar, sum virka sum aliøki til ymisk fiskasløg, eitt nú tey endakendu dugongs{.}
Í langa tíð var oyggin lutfalsliga ókend fyri uttanhýsis. At tingini broyttust, tá ið Filipsoyggjar stjórnin gav námuloyvi til útlendskar fyritøkur at kanna vatnið kring Liagan Island{{1} Feløgini fingu rætt til at fáa út mineralir sum nikkel, kobolt og kopar, millum annað{2}} Hetta flytingin elvdi til ein harðan bardaga millum ymiskar partar, sum royndu at verja náttúrutilfeingið á oynni.
Umhvørvisbólkar, sum eru ørkymlaðir um møguligan skaða á oynnas broytiligu vistskipan, settu í verk eina átak fyri at steðga námuvirkseminum{0}} Ferðir lokalir fiskimenn søgdu eisini sína mótstøðu, tí námuvirksemið var longu farið at ávirka fiskafólkatalið í økinum.
Hinvegin førdu námufeløgini fram, at teirra virksemi fór at bera búskaparligan ágóða til lokala samfelagið. Tey søgdu, at námuvirksemið fór at skapa arbeiðspláss til lokalar og veita nógv tiltrongdar infrakervisverkætlanir í økinum{2} .
Stríðið eskaleraði skjótt, og samanbrestir millum partarnar gjørdist vanligur{0}} Stjórnin gjørdi at enda inn á, og ein røð av samráðingum varð hildin fyri at finna eina loysn á konfliktini{1}}
Í 2017 varð ein semja nádd, og námufeløgini vórðu biðin um at minka um virksemið fyri at minka um ávirkanina á umhvørvið{1}} Tey vóru eisini kravd at rinda ein prosentpart av teirra inntøkum til ein álitisgrunn, sum skuldi brúkast til at fíggja friðingarverkætlanir í økinum{{2} .
Tó er bardagin um Liagan Island-sjógvin langt frá yvir. Námsfyritøkurnar halda fram at kanna økið, og umhvørvisbólkar eru framvegis vakandi fyri at tryggja, at fyritøkurnar fylgja treytunum í teirra avtalu.
Harumframt er Liagan Island ikki einasta økið á Filipsoyggjunum, har námuvirksemi hevur elvt til ósemjur millum ymiskar partar. í Palawan, ein onnur oyggj á Filipsoyggjunum, stríðast umhvørvisbólkar fyri at steðga námuvirkseminum, sum seta náttúrutilfeingið í oynni í vanda fyri náttúrutilfeingið.
Stríðið um filippinskt sjógv snýr seg ikki bara um at verja óspilta umhvørvið; tað snýr seg eisini um framtíðina hjá landsins búskapi og fólkinum{0}} Filipsoyggjarnar, við sínum 7.641 oyggjum, er heimstaður hjá eini av ríkastu havvistskipanum í heiminum, og gevur lívsgrundarlag til milliónir av fólki., men landið stendur tó eisini fyri nógvum avbjóðingum, so sum fátækradømi og arbeiðsloysisp. At fáa javnvág í búskaparliga menning og umhvørvisvernd krevur eina viðkvæma javnvág og ein vilja til at arbeiða saman til finna eina burðardygga loysn.
Stríðið um Liagan Island kann tykjast lítil í stóru skipanini, men tað er ein mikrokosmos av einum nógv størri máli, sum møtir Filipsoyggjunum. Tað er ein áminning um, at vit skulu virka nú fyri at verja okkara náttúrutilfeingi og finna ein máta at javna búskaparliga menning við umhvørvisvernd.